รู้จักการตรวจสุขภาพเชิงป้องกัน แนวทางสุขภาพที่ดีอย่างยั่งยืนจาก ‘หมอแอมป์-นพ.ตนุพล วิรุฬหการุญ’

“Prevention is better than cure” หรือการป้องกันไว้ดีกว่าแก้ ‘หมอแอมป์-นพ.ตนุพล วิรุฬหการุญ’ นายกสมาคมแพทย์ฟื้นฟูสุขภาพและส่งเสริมการศึกษาโรคอ้วน กรุงเทพฯ (BARSO) และประธานคณะผู้บริหาร บีดีเอ็มเอส เวลเนส คลินิก กล่าวถึงวลีจากนักปรัชญาชาวดัตช์ (Desiderius Erasmus) ซึ่งถูกยึดเป็นหลักการพื้นฐานของการดูแลสุขภาพในยุคสมัยใหม่ เพราะการรักษาสุขภาพให้แข็งแรง และมีชีวิตยืนยาวอย่างมีความสุข ย่อมดีกว่าความเจ็บป่วย

คุณหมอแอมป์เปรียบเทียบสุขภาพเหมือนกับรถยนต์ บางคนขับรถคันโปรดไปโดยไม่เคยตรวจเช็ระยะ เมื่อวันหนึ่งรถเกิดความเสียหาย ก็ต้องเสียเวลา เสียเงินทองไปกับการซ่อมแซม ยังดีที่รถยนต์ยังมีอะไหล่สำรองทดแทน แต่สุขภาพของคนเรานั้น เมื่อเกิดความเสียหาย เราไม่มีอะไหล่ทดแทน แม้รักษาได้ แต่ไม่อาจกลับมามีสภาพดีสมบูรณ์แข็งแรงได้เหมือนเดิม

ทำไมการตรวจสุขภาพเชิงป้องกันถึงดีกว่า ?

จากรายงาน Noncommunicable Diseases Progress Monitor 2022 ขององค์การอนามัยโลก ผู้คนทั่วโลกเสียชีวิตจากโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) มากถึง 74 % หรือคิดเป็น 45 ล้านคน ในปี พ.ศ. 2563 ส่งผลให้ในปัจจุบันเวชศาสตร์ป้องกัน (Preventive Medicine) ศาสตร์ทางการแพทย์ที่ให้ความสำคัญกับการป้องกันโรค เพื่อการดูแลสุขภาพองค์รวม เข้ามามีบทบาทในการดูแลสุขภาพในยุคปัจจุบันมากยิ่งขึ้น และ การตรวจสุขภาพเชิงป้องกัน (Preventive Check-up) ช่วยเปิดโอกาสให้สามารถคัดกรองโรคและความผิดปกติได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น เพื่อป้องกันและหลีกเลี่ยงภาวะแทรกซ้อนและปัญหาทางสุขภาพร้ายแรงที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต

การตรวจสุขภาพเชิงป้องกัน ก้าวหน้าไกลกว่าการตรวจเช็กระยะรถยนต์ตามปกติ แต่เหมือนกับการตรวจสภาพรถแข่งโดยทีมผู้เชี่ยวชาญที่รู้ข้อมูลของรถคันนี้อย่างละเอียด เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของรถยนต์ให้ทำงานได้อย่างเต็มที่ และทำให้รู้ว่ารถคันนี้จะวิ่งไปได้ไกลมากแค่ไหน 

“เพราะสุขภาพคือสมบัติที่สำคัญที่สุด” คุณหมอแอมป์กล่าว เรามีครอบครัวที่เรารัก มีพ่อแม่ มีลูก มีคนที่เราห่วงใย เพราะฉะนั้นรถยนต์คันนี้จะพังไม่ได้ การตรวจสุขภาพเชิงป้องกันจึงเหมือนกับการนำร่างกายที่รักของเราไปตรวจเช็กกับทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้ได้ข้อมูลอย่างละเอียดครบถ้วน นำไปใช้วางแผนรักษาสุขภาพ ให้อยู่อย่างแข็งแรง ยืนยาว และมีคุณภาพ

การตรวจสุขภาพเชิงป้องกัน คืออะไร ?

การตรวจสุขภาพเชิงป้องกัน มุ่งเน้นที่การดูแลคนสุขภาพดีไม่ให้เจ็บป่วย ต่างกับการรักษาโรคที่เป็นการดูแลคนป่วยให้หายดี ฉะนั้นการตรวจสุขภาพเชิงป้องกันจะมีความแตกต่างกันไปตามแต่ละบุคคล ขึ้นอยู่กับ อายุ เพศ และสภาวะของร่างกาย ซึ่งทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญจะประเมินประวัติสุขภาพโดยละเอียด เพื่อวางแผนการตรวจสุขภาพ ตลอดจนการดูแลสุขภาพที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคลมากที่สุด

ในยุคปัจจุบันที่วิทยาศาสตร์การแพทย์พัฒนาไปอย่างมาก การตรวจสุขภาพเชิงป้องกัน จึงมีหัวข้อต่างๆ มากมาย ซึ่งการตรวจที่คุณหมอแอมป์อยากแนะนำในวันนี้ก็คือ ‘การตรวจสุขภาพคัดกรองความเสี่ยงโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง’

การตรวจสุขภาพเพื่อคัดกรองความเสี่ยงของการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง

กลุ่มโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (Non-Communicable disease; NCDs) ได้แก่ โรคเบาหวาน, โรคความดันโลหิตสูง, โรคหลอดเลือดสมองและหลอดเลือดหัวใจ, โรคมะเร็ง, โรคถุงลมโป่งพอง, โรคอ้วน กลุ่มโรคเหล่านี้มักมีสาเหตุมาจากพฤติกรรมเสี่ยงในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นการรับประทานอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ ขาดการออกกำลังกาย การสูบบุหรี่หรือการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ไปจนถึงความเครียดเรื้อรัง (Chronic stress) ที่สั่งสมเป็นเวลานาน

การตรวจสุขภาพด้วยวิธีการเจาะเลือด ตรวจปัสสาวะ ไปจนถึงการใช้เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่ทันสมัยมาช่วย เช่น MRI, CT scan, DEXA scan เป็นต้น ช่วยให้สามารถระบุภาวะสุขภาพในปัจจุบัน รวมถึงช่วยสร้างความตระหนักถึงความสำคัญของการดูแลสุขภาพ และการมีพฤติกรรมที่ดี อีกทั้งช่วยให้ทีมแพทย์วางแผนการรักษาเพื่อป้องกันการเกิดโรคในอนาคต ซึ่งการตรวจสุขภาพคัดครองโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง จะตรวจด้านต่างๆ ดังนี้

• การตรวจระดับน้ำตาลในเลือด เพื่อทำการคัดกรองโรคเบาหวานประเภทที่ 2
• การวัดระดับไขมันในเลือด อันเป็นสาเหตุของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด (Cardiovascular disease) และโรคหัวใจและโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
• ความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต และการเสียชีวิตอันดับหนึ่งในประเทศไทย
• การตรวจค่าการทำงานของตับ ช่วยให้ค้นพบมะเร็งได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น
• การตรวจการทำงานของไต

• การตรวจวัดระดับวิตามิน แร่ธาตุ และสารต้านอนุมูลอิสระ อันเป็นตัวช่วยสำคัญที่ทำให้ร่างกายเสื่อมสภาพช้าลง

ปัจจุบันผู้คนหันมารับประทานวิตามินและแร่ธาตุเสริมกันเป็นจำนวนมาก แต่เนื่องจากร่างกายของแต่ละบุคคลมีความแตกต่างกัน การตรวจระดับวิตามิน แร่ธาตุ และสารต้านอนุมูลอิสระในเลือด หรือ การแพทย์แบบจำเพาะบุคคล (Precision and Personalized Medicine) ช่วยให้สามารถเลือกเสริมตามที่ร่างกายต้องการได้อย่างตรงจุด

“รายการไหนที่ขาดเราสามารถแก้ไขโดยการปรับการรับประทานอาหาร ให้ตรงตามผลเลือดของเรา เพื่อซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ รายการไหนที่ระดับวิตามินในเลือดดีอยู่แล้ว ก็ไม่ต้องไปเสริมจนเกิดโทษแก่ร่างกาย” คุณหมอแอมป์อธิบายให้เห็นภาพชัดเจนมากขึ้น

การตรวจเลือดช่วยป้องกันการได้รับวิตามินแร่ธาตุที่มากเกินความจำเป็น ช่วยให้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญรู้ถึงสภาวะสุขภาพปัจจุบัน และออกแบบอาหารเสริมเฉพาะบุคคล (Customized Supplements) ในการรักษาระดับสารอาหารต่างๆ ให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม เสริมสร้างร่างกายให้ทำงานได้อย่างเป็นปกติ

• การตรวจคัดกรองมะเร็งทั้งในเพศหญิงและเพศชาย เนื่องจากมะเร็งมักจะไม่แสดงอาการในระยะเริ่มต้น การตรวจหาสารบ่งชี้มะเร็ง (Tumor marker) จากเลือด จึงมีส่วนช่วยคัดกรองความเสี่ยงของโรคมะเร็งบางชนิด
• การตรวจแปปสเมียร์  (Pap Smear หรือ Pap Test) เพื่อคัดกรองมะเร็งปากมดลูก รวมถึงการตรวจหาเชื้อไวรัส HPV (Human papillomavirus) 
• EDIM (Epitope Detection in Monocytes) เป็นหนึ่งในเทคโนโลยีที่ช่วยในการคัดกรองความเสี่ยงมะเร็งในระยะเริ่มแรก (Early detection cancer) ใช้ดูความเสี่ยงของการมีเซลล์ผิดปกติที่มีโอกาสพัฒนาไปเป็นเซลล์มะเร็งได้
• การตรวจสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งสามารถทำได้หลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็น การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram; EKG) , การทดสอบสมรรถภาพหัวใจด้วยการออกกำลังกาย (Exercise stress test; EST) , การตรวจหัวใจด้วยคลื่นความถี่สูง (Echocardiogram; ECHO) หรือ การตรวจหาคราบหินปูนที่หลอดเลือดแดงของหัวใจ (Coronary Artery Calcium Scan; CAC) เป็นต้น

• การตรวจความหนาแน่นของมวลไขมัน มวลกล้ามเนื้อและมวลกระดูก เพื่อวิเคราะห์ความหนาแน่นของมวลกระดูก มวลไขมัน และมวลกล้ามเนื้อ ด้วยเครื่อง DEXA scan เพื่อดูความเสี่ยงของโรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) รวมถึงเพื่อรักษามวลกล้ามเนื้อให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมอยู่เสมอ

• การตรวจระดับฮอร์โมนต่างๆ ตัวอย่างเช่น ฮอร์โมนเพศ, ฮอร์โมนการเผาผลาญ, ฮอร์โมนการนอนหลับ และ ฮอร์โมนความเครียด เพื่อจะนำไปสู่การฟื้นฟู ด้วยการปรับเปลี่ยนการดำเนินชีวิต การเสริมยาและวิตามินต่างๆ ไปจนถึงการวางแผนดูแลสุขภาพให้แข็งแรงในอนาคต

• การตรวจสายตาและการได้ยิน เนื่องจากในปัจจุบันผู้คนใช้เวลาอยู่กับหน้าจอโทรศัพท์มือถือ คอมพิวเตอร์และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ เป็นเวลาหลายชั่วโมง จนอาจลืมไปว่าแสงสีฟ้าจากหน้าจอส่งผลเสียต่อร่างกาย เช่น คุณภาพการนอนหลับที่ลดลง นำไปสู่โรคอื่นๆ เช่น โรคอ้วน โรคหัวใจ และโรคเบาหวาน และยังส่งผลเสียต่อจอประสาทตาโดยตรง

• การตรวจสุขภาพผิวพรรณ ด้วยเครื่อง Complexion analysis photography system ทำให้ทราบถึงสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาผิว สามารถเห็นปริมาณรอยดำ รอยแดง ฝ้า กระ การอักเสบของผิว ความกว้างของรูขุมขน ริ้วรอย สารที่ทำให้เกิดสิวบนใบหน้า UV Spots ความไม่สม่ำเสมอของสีผิว และยังสามารถบอกอายุผิวที่แท้จริงของแต่ละบุคคลได้อีกด้วย

• การตรวจรหัสพันธุกรรม (Genetic Testing) ช่วยให้ค้นหาความผิดปกติของยีนลึกลงไปถึงดีเอ็นเอ (DNA) เช่น โรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคเบาหวาน รวมถึงยีนยังเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมสุขภาพที่ส่งผลต่อการมีอายุที่ยืนยาว ช่วยให้เราสามารถวางแผนการดูแลสุขภาพได้ตรงจุดและเหมาะสมกับบุคคลมากยิ่งขึ้น (Personalized Medicine)

แนวทางการมีสุขภาพที่ดีอย่างยั่งยืนจาก “หมอแอมป์”

บทความวิชาการในวารสาร American Journal of Lifestyle Medicine ที่รวบรวมงานวิจัยเกี่ยวกับ Health and wellness coaching ได้สรุปผลการวิจัยว่า วิธีการ Health and wellness coaching มีส่วนช่วยลดน้ำหนัก ลดค่าความดันโลหิต ลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและโรคเบาหวานได้ 

ดังนั้น ‘หมอแอมป์-นพ.ตนุพล วิรุฬหการุญ’ จึงมีเคล็ดลับง่ายๆ ในการเริ่มต้นดูแลสุขภาพ ดังนี้

• การรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เหมาะสมกับความต้องการของร่างกาย

• การออกกำลังกาย เสริมสร้างสมรรถภาพทางกายและการใช้ชีวิต

• การนอนหลับที่มีคุณภาพ ลดกิจกรรมที่ทำให้นอนหลับไม่สนิท เข้าใจธรรมชาติการนอนหลับของร่างกาย

• การจัดการกับความเครียด สร้างสภาวะทางอารมณ์ที่ดี มองโลกในเชิงบวก

• การหลีกเลี่ยงพฤติกรรมอันตรายต่างๆ เช่น การสูบบุหรี่ การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ 

เพราะการมีสุขภาพที่ดี มีอายุยืนยาวอย่างมีคุณภาพ ลดความเสี่ยงการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังต่างๆ ต้องอาศัยการดูแลสุขภาพอย่างครอบคลุมทุกมิติและเหมาะสมกับแต่ละบุคคล เพื่อสุขภาพกาย สุขภาพใจที่แข็งแรง

คุณหมอแอมป์ฝากทิ้งท้ายไว้ว่า “เพราะสุขภาพดี คือ สมบัติที่สำคัญที่สุด” นั่นเอง

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ บีดีเอ็มเอส เวลเนส คลินิก (BDMS Wellness Clinic) ​Line @bdmswellnessclinic หรือเว็บไซต์ : www.bdmswellness.com