รู้หรือไม่..? เทคโนโลยีใหม่ที่จะทำให้การผ่าตัดรักษา 5 โรคในช่องท้อง ไม่น่ากลัวอีกต่อไป

เชื่อเลยว่าอาการปวดท้อง เป็นอาการที่หลายๆคนคุ้นเคยเป็นอย่างดี ไม่ว่าจะปวดท้องโรคกระเพาะ ปวดท้องแบบกรดไหลย้อน ปวดท้องลำไส้อักเสบ ฯลฯ แต่หลายๆคน กลับมองข้ามที่จะทำการตรวจหาสาเหตุที่แท้จริง จนเรียกว่า กว่าจะรู้ว่าอาการปวดท้องเหล่านั้น มีสาเหตุมาจากโรคในช่องท้องหลายเคสก็ล่วงเลยมาในขั้นวิกฤตไปแล้ว เพราะโรคในช่องท้อง หลายโรคเริ่มจากอาการปวดท้องที่เหมือนจะธรรมดา แต่ต้องรักษาด้วยการผ่าตัด โชคดีที่เทคโนโลยีการผ่าตัดก้าวไปไกล วันนี้ HELLO! จะพาคุณมาทำความรู้จักกับเทคโนโลยีผ่าตัดแผลเล็ก 3D หรือ 4K จากศูนย์ศัลยกรรม โรงพยาบาลกรุงเทพ ที่ต่อให้คุณไส้ติ่งแตก ถ้าถึงมือหมอเร็วพอ อาจสามารถผ่าตัดผ่านกล้อง ไม่ต้องเปิดหน้าท้องผ่าเช่นสมัยก่อน มาดูรายละเอียดกัน

ไส้ติ่งแตก

คงเคยได้ยินข่าวที่คนไข้ไส้ติ่งแตกไปถึงมือหมอแล้ว วินิจฉัยโรคได้ช้าจนมีภาวะแทรกซ้อน คนทั่วไปก็พอรู้กันว่า ‘ไส้ติ่งอักเสบจะปวดท้องน้อยด้านขวา’ แล้วทำไมรายนี้ คุณหมอเกิดหาสาเหตุไม่เจอ 

“ไส้ติ่งไม่ได้ปวดในตำแหน่งเดียวกันทุกคนนะครับ” นพ.ชนินทร์ ปั้นดีศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านการผ่าตัดผ่านกล้อง โรงพยาบาลกรุงเทพ อธิบายให้ฟัง “ไส้ติ่งบางคนมุดไปอยู่ข้างหลังลำไส้ใหญ่บางทีอยู่ใต้ตับบางคนปวดท้องน้อยตรงกลางๆทำให้วินิจฉัยผิดพลาดบางคนต้องตรวจด้วยวิธีอื่นเช่นเอกซ์เรย์คอมพิวเตอร์ถึงจะเจอ”

ปัจจุบันการตัดไส้ติ่งด้วยวิธีผ่าตัดผ่านกล้องเป็นที่นิยม เครื่องมือผ่าตัดผ่านกล้องขนาดเล็กกว่าด้ามปากกาลูกลื่นบางยี่ห้อด้วยซ้ำ แผลผ่าตัดมีขนาดเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวเร็ว และลดความเสี่ยงที่จะติดเชื้อหลังผ่าตัด เสียเลือดน้อย หรือเกิดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ต่ำ แต่ถ้าเกิดไส้ติ่งแตกแล้วละ?

“ไส้ติ่งแตกใหม่ๆ ยังใช้วิธีผ่าตัดผ่านกล้องได้ครับ ถ้าผู้ป่วยปวดท้องน้อยด้านขวาด้านเดียว ไม่ปวดด้านซ้าย แต่ถ้าเกิดปวดทั้งท้องน้อยแล้วให้สงสัยว่ามีการรั่วหรือความสกปรกกระจายไปทั่วแล้ว แพทย์มักจะเลือกเปิดหน้าท้องผ่าตัด การผ่าตัดผ่านกล้องจะมีข้อจำกัด ตรงที่จะล้างลำไส้ด้วยน้ำเกลือได้ไม่ดีเท่าการเปิดหน้าท้องผ่าตัดเพราะพื้นที่ทำงานจำกัด”

คุณหมอยังเตือนว่า “บางคนไส้ติ่งอักเสบแล้วไม่รู้ทานยาแก้ปวด ยาแก้อักเสบ และที่เจอบ่อยคือทานยาฆ่าเชื้อเอง ไม่แนะนำนะครับ จะทำให้อาการดีขึ้นชั่วคราว ข้อเสียคือบางคนกลับมาด้วยอาการของโรคที่รุนแรงกว่าเดิม อาจกลายเป็นหนองจนยาบรรเทาอาการไม่อยู่ ก็จะมาหาหมอ การปวดท้องต่อเนื่องยาวนานไม่แนะนำให้ทานยาแก้ปวดเยอะเอง”

นิ่วในถุงน้ำดี

ผู้ที่มีนิ่วในถุงน้ำดีอาจมีอาการไม่มากเริ่มจากแค่จุกๆแน่นๆหลังทานอาหาร 30 นาที เนื่องจากเป็นช่วงที่ถุงน้ำดีบีบตัวปล่อยน้ำดีแต่มีนิ่วอยู่จึงบีบตัวไม่ถนัดใครที่มีอาการดังกล่าวประจำควรตรวจว่ามีนิ่วในถุงน้ำดีหรือไม่ ด้วยวิธีอัลตราซาวนด์ 

“กรณีพบนิ่วในถุงน้ำดีไม่ว่าขนาดไหนเราจะดูอาการเป็นหลัก” คุณหมอบอก “ถ้ามีอาการเมื่อไรร่างกายเตือนแล้วครับว่าทิ้งไว้จะมีปัญหาควรผ่าออกในรายที่ละเลยปล่อยให้ถุงน้ำดีอักเสบนานๆหรืออักเสบรุนแรงร่างกายจะพยายามช่วยเหลือตนเองโดยดึงอวัยวะรอบๆมาหุ้มถุงน้ำดีไว้ไม่ให้แตกหรือสร้างพังผืดหุ้มปัญหาคือถ้าท่อน้ำดีหลักถูกดึงมาติดด้วยกันการผ่าตัดจะมีความเสี่ยงสูงขึ้นที่จะไปโดนท่อน้ำดีหลัก” 

จากตัวเลขที่โรงพยาบาลกรุงเทพเคยเก็บสถิติปี 2561 ของผู้เข้ารับการผ่าตัดผ่านกล้องนิ่วในถุงน้ำดีพบว่า 93% ของคนไข้สามารถผ่าตัดผ่านกล้องได้สำเร็จแม้ในรายที่มีการอักเสบเฉียบพลันและอัตราการบาดเจ็บที่ท่อน้ำดีหลักและการติดเชื้อหลังผ่าตัดในรายที่ไม่มีการอักเสบเฉียบพลันนั้นเป็น 0% แน่นอนว่าศัลยแพทย์ที่มีความชำนาญด้านผ่าตัดผ่านกล้องเป็นกุญแจสำคัญแต่ยังมีเหตุผลอื่นด้วย

“ในห้องผ่าตัดเราจะมีศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านการผ่าตัดผ่านกล้อง 2 ท่านช่วยกันเราทำเป็นทีมครับหมอท่านหนึ่งจะโฟกัสส่วนที่กำลังผ่าตัด ทำให้บางทีส่วนรอบๆอาจไม่ทันโฟกัสก็จะมีแพทย์อีกท่านคอยตรวจสอบ เรียกว่าศัลยแพทย์ 2 คนเช็กกันเองทำให้งานประณีตขึ้นครับ ซึ่งระบบนี้เป็นมาตรฐานที่ใช้ในรพ.กรุงเทพสำหรับผู้ป่วยทุกราย”

“และเทคโนโลยีผ่าตัดผ่านกล้องที่โรงพยาบาลกรุงเทพมีทั้งเทคโนโลยี 4K Ultra High Definition แต่ก่อนความคมชัดระดับ Full HD ปัจจุบันมีเหนือกว่านั้น คมชัดขนาดขึ้นจอ 55 นิ้วให้ศัลยแพทย์เห็นอวัยวะภายในชัดเจนขณะผ่าตัดครับ

“เทคโนโลยีที่ 2 คือ 3D ปัจจุบันนำมาใช้ในการผ่าตัดผ่านกล้องแผลเล็ก 3 มิติ (Advanced 3D Laparoscopic Surgery) คือตรงปลายกล้องผ่าตัดจะมี 2 เลนส์ เหมือนเรามี 2 ตา ทำให้สามารถเห็นระยะความลึกของอวัยวะที่กำลังจะผ่าตัดแบบ 3 มิติ (3D) ศัลยแพทย์จะใส่แว่น 3 มิติมองขณะทำการผ่าตัด ความคมชัดของภาพที่เห็นระดับ Full HD แต่ยังไม่คมชัดเหนือระดับ Full HD เช่นกล้อง 4K ที่ใช้อยู่ เพราะยังไม่สามารถลดขนาดเลนส์ 4K สองเลนส์เข้าไปในกล้องขนาด 1 ซม.ได้ แต่ในอนาคตผมว่าใกล้แล้วครับ

“ประเด็นสำคัญอยู่ที่กล้องมีความคมชัดสูงทำให้การผ่าตัดในกรณีที่อวัยวะอยู่ชิดกันมากๆปลอดภัยขึ้นอย่างการตัดถุงน้ำดีออกเราต้องค่อยๆเลาะแยกถุงน้ำดีออกจากตัวตับและอวัยวะข้างเคียงระยะห่างแค่มิลลิเมตรเดียวนะครับการใช้ความร้อนหรือจี้ไฟฟ้าตัดถ้าเราพลาดเลยไปก็อาจไปโดนตัวตับเลือดก็จะออกมาถ้าพลาดชิดถุงน้ำดีซึ่งบางสัก 2-3 มิลลิเมตรก็อาจทะลุเข้าถุงน้ำดีมีโอกาสติดเชื้อจากถุงน้ำดีแตกผมสังเกตว่าการใช้เทคโนโลยีผ่าตัดผ่านกล้อง 3 มิติหรือจะใช้ 4K ช่วยในการผ่าตัดได้ดีครับ

ตับ และตับอ่อน

การรักษาตับและตับอ่อนที่อักเสบด้วยการผ่าตัดผ่านกล้องมักจะทำในกรณีที่พบเนื้องอกมะเร็งซีสต์หรือมีนิ่วไปอุดท่อตับอ่อน “กรณีที่ตับอ่อนอักเสบ เนื่องจากนิ่วในถุงน้ำดีพลัดไปอุดท่อตับอ่อนแพทย์จะใส่กล้องผ่าตัดเข้าทางปาก เหมือนการส่องกล้องกระเพาะอาหาร เพราะลำไส้ส่วนต้นจะมีรูที่ท่อตับอ่อนเราเอากล้องเข้าไปทางนั้นแล้ว คล้องนิ่วในท่อออก แต่ไม่สามารถเข้าทางนี้เพื่อไปเอานิ่วในถุงน้ำดีได้ จึงต้องเจาะหน้าท้องเป็นรูเล็กๆ เพราะท่อน้ำดีคดเคี้ยว และบริเวณคอท่อที่ต่อกับถุงจะแคบราว 2 มิลลิเมตร และนี่คือเหตุผลหนึ่งที่ไม่นิยมสลายนิ่วในถุงน้ำดี เพราะเศษนิ่วอาจพลัดไปอุดท่อถุงน้ำดีอันตรายหนักกว่าเดิม”

“เทคโนโลยีกล้องผ่าตัด 3 มิติหรือ 4K ในปัจจุบัน ผมว่าเห็นชัดกว่าการเปิดหน้าท้องแบบเก่า เพราะกล้องเข้าไปจ่ออยู่ที่อวัยวะห่างประมาณ 1 ซม.และกล้องยังมีกำลังขยายสูง สามารถหักมุมชอนไชได้ดี ทำให้มุมที่เมื่อก่อนแพทย์มองไม่เห็น ก็เห็นแล้วครับ” 

ไส้เลื่อน

ไส้เลื่อนเกิดจากผนังของกล้ามเนื้ออ่อนแอ ทำให้ลำไส้เลื่อนออกจากตำแหน่งที่ควรจะเป็น มักพบบริเวณขาหนีบสะดือ และช่วงยอดอก (กลุ่มนี้เรียกไส้เลื่อนกระบังลม) หรือบริเวณผนังหน้าท้องที่เคยผ่าตัดมาก่อน จะมีอาการปวดแบบจุกๆแน่นๆร่วมกับการสังเกตเห็นก้อนนูนๆในตำแหน่งที่ปวดสำหรับผู้ที่เป็นไส้เลื่อนกะบังลม กระเพาะอาหารจะถูกดันขึ้นไปอยู่ในช่องอกกลุ่มนี้ มักจะมีอาการกรดไหลย้อน เนื่องจากน้ำย่อยเล็ดลอดเข้าไปในหลอดอาหาร นานเข้าทำให้เกิดแผลในหลอดอาหารเพิ่มความเสี่ยงมะเร็งหลอดอาหาร 

“ที่พบส่วนใหญ่จะเป็นไส้เลื่อนขาหนีบ” คุณหมอบอก “และเป็นในผู้ชายมากกว่าผู้หญิงเนื่องจากทารกชายขณะยังอยู่ในท้องแม่อัณฑะจะยังอยู่ในช่องท้องและค่อยๆเลื่อนลงออกมาข้างนอกจากนั้นผนังหน้าท้องจะค่อยๆปิดเองตามวิวัฒนาการแต่บางคนปิดไม่สมบูรณ์บางคนปิดสมบูรณ์แต่ภายหลังมีการซ่อมแซมคอลลาเจนที่ผิดปกติทำให้มีลำไส้เลื่อนโผล่ออกมาไส้เลื่อนสามารถเลื่อนเข้าออกได้บางครั้งเลื่อนออกมาแล้วหมุนไปมาเกิดค้างติดไม่สามารถดันกลับเข้าช่องท้องได้เลือดวิ่งไปเลี้ยงลำไส้ไม่ได้เพราะมีการหักพับลำไส้จะบวมขึ้นเรื่อยๆสุดท้ายลำไส้เน่าไส้เลื่อนแล้วเกิดลำไส้เน่ามีนะครับ”

กรณีเช่นนี้การผ่าตัดผ่านกล้องช่วยได้โดยจะมีการนำตาข่ายไปปิดช่องที่เกิดไส้เลื่อนเพื่อเสริมความแข็งแรงป้องกันการเกิดไส้เลื่อนซ้ำ “ปกติจะมีช่องที่เป็นจุดอ่อนให้เกิดไส้เลื่อนขาหนีบได้3ช่องคนหนุ่มมักจะเกิดไส้เลื่อนตรงช่องที่มีท่อนำน้ำเชื้อออกเมื่ออายุมากขึ้นกล้ามเนื้อช่องตรงกลางมักอ่อนแอก็จะพบไส้เลื่อนออกที่ช่องตรงกลางส่วนผู้หญิงพอมีอายุไขมันจะน้อยลงมักพบไส้เลื่อนออกอีกช่องข้างเส้นเลือดการผ่าตัดไส้เลื่อนปัจจุบันแพทย์จะปิดแผ่นตาข่ายไว้ด้านหลังช่องที่เกิดปัญหาและคลุมไปยังช่องที่ไม่เป็นปัญหาด้วยส่วนไส้เลื่อนกะบังลมจะใช้ตาข่ายช่วยปิดเช่นกันแต่ถ้าช่องที่ก่อปัญหาไม่กว้างก็จะเย็บปิดครับ”

ลดขนาดกระเพาะพิชิตโรคอ้วน รักษาโรคร่วม

ปัจจุบันเชื่อกันว่าโรคอ้วนเป็นสาเหตุของโรคเมตาบอลิกซินโดรม (Metabolic Syndromeความผิดปกติของระบบเมตาบอลิก) นำไปสู่ภาวะความดันโลหิตสูงน้ำตาลในเลือดสูงไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูงไขมันดีต่ำรวมถึงโรคหัวใจโรคหลอดเลือดและภาวะดื้อต่ออินซูลินที่จะกลายเป็นเบาหวานในที่สุด 

โรคอ้วนยังมีส่วนทำให้ร่างกายผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนผิดปกติโดยเฉพาะอ้วนลงพุงเนื่องจากฮอร์โมนเอสโตรเจนผลิตจากไขมันการสร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนที่ผิดปกติส่งผลให้ภาวะไข่ตกแปรปรวนในสตรีประจำเดือนมาไม่ปกติทำให้มีบุตรยากทั้งพบว่าการมีซีสต์หรือถุงน้ำหลายใบในรังไข่สัมพันธ์กับโรคอ้วน

“ผลจากความอ้วนทำร้ายตัวเราได้ครับ” คุณหมอยืนยัน “คนที่น้ำหนักเกินมากๆไขมันจะถูกแปลงรูปก่อให้เกิดสารที่ดื้อต่ออินซูลินเกิดความดันโลหิตเพิ่มขึ้นฮอร์โมนปั่นป่วนและเกิดโรคเบาหวานทำให้เส้นเลือดผิดปกติมีผลต่อหลอดเลือดที่สมองที่หัวใจที่ไตที่ตาหลอดเลือดหลักๆเสื่อมหมดเกิดจากน้ำตาลในเลือดที่สูงเกินไปทำลายเส้นเลือด”

การผ่าตัดผ่านกล้องลดขนาดกระเพาะเป็นการสร้างข้อจำกัดให้บริโภคน้อยลงไม่เพียงอัตราลดน้ำหนักสำเร็จจะสูงยังพบว่าทำให้โรคที่มากับภัยอ้วนดีขึ้นอย่างน่าทึ่งอาการไขมันพอกตับดีขึ้น,โรคเบาหวานชนิดที่2ดีขึ้น,ความดันโลหิตสูงดีขึ้น,โรคหัวใจและหลอดเลือดดีขึ้น,ภาวะหยุดหายใจขณะหลับดีขึ้นประจำเดือนมาไม่ปกติดีขึ้นฯลฯ 

“ในสายตาแพทย์ การผ่าตัดผ่านกล้องลดขนาดกระเพาะ เพื่อรักษาโรคอ้วน น้ำหนักที่ลดลงเป็นผลพลอยได้ครับ สิ่งสำคัญจริงๆ เราอยากให้โรคแทรกซ้อนที่รุมเร้ามากับความอ้วนดีขึ้น ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ความนับถือตนเองเขากลับมา นั่นคือคีย์ที่สำคัญที่สุดครับ”

………………….
แต่งหน้าโดย: ธวัลภัสร์ ทัศน์ปัญพล;

ถ่ายภาพโดย: อรุโณทัย พุทธรักษา