คณะรัฐมนตรีญี่ปุ่นมีมติให้ โรงเรียนมัธยมปลายของรัฐในญี่ปุ่น รับนักเรียนต่างชาติ 4 แสนคนเข้าเรียน ภายในปี 2033 โดยหวังว่าจะกระตุ้นให้พวกเขาทำงานในญี่ปุ่นต่อไป หลังจากสำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนแล้ว และยังอนุญาตให้นักเรียนญี่ปุ่นศึกษาต่อต่างประเทศ 5 แสนคนภายในปีเดียวกัน โดยได้รวมเข้าในนโยบายการศึกษาภายในฤดูใบไม้ผลิปีนี้
เพื่อขานรับนโยบายนี้ รัฐบาลญี่ปุ่นจะพิจารณาหามาตรการช่วยเหลือนักเรียนต่างชาติที่จบจาก โรงเรียนมัธยมปลายของรัฐในญี่ปุ่น ให้สามารถอยู่ทำงานต่อได้ และหนึ่งในมาตรการนี้ก็คือ การส่งเสริมโครงการฝึกงานให้เพิ่มมากขึ้น
นอกจากนี้รัฐบาลญี่ปุ่นยังจะเพิ่มจำนวนโครงการการศึกษาระยะกลางและระยะยาว สำหรับนักเรียนต่างชาติให้มากยิ่งขึ้น
ย้อนกลับไปในปี 2008 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการญี่ปุ่นตั้งเป้าว่า จะรับนักเรียนต่างชาติ 3 แสนคนภายในปี 2020 ซึ่งสามารถทำได้ตามเป้าที่ตั้งไว้ แต่ทว่าด้วยกฏเกณฑ์อันเข้มงวดในช่วงการระบาดของโควิด-19 ทำให้จำนวนนักเรียนต่างชาติลดน้อยลง
ปี 2022 จำนวนนักเรียนต่างชาติในญี่ปุ่นอยู่ที่ 2.3 แสนคน และตามเป้าหมายของโครงการใหม่นี้ รัฐบาลญี่ปุ่นกำหนดว่าภายในปี 2027 จะมีนักเรียนต่างชาติมาเรียนที่ญี่ปุ่นมากกว่า 3 แสนคน
นายกรัฐมนตรีฟูมิโอะ คิชิดะ มีคำสั่งให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ วัฒนธรรม กีฬา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคโกะ นากาโยกะ เพิ่มจำนวนนักเรียนต่างชาติมากขึ้น
แต่ในความเป็นจริงแล้ว นักเรียนต่างชาติในญี่ปุ่นกลับต้องเผชิญการสอบเข้าเรียนต่อใน โรงเรียนมัธยมปลายของรัฐในญี่ปุ่น อันยากเย็นแสนเข็ญ
จากผลการสำรวจของสำนักข่าวนิกเคอิ โรงเรียนมัธยมปลายของรัฐในญี่ปุ่น เกือบ 3 ใน 4 หรือ 73% ในญี่ปุ่น ยังไม่มีแผนรองรับนักเรียนต่างชาติ ทำให้นักเรียนต่างชาติจะต้องเสียเปรียบเรื่องวีซ่าและการหางานทำอย่างมาก
การศึกษาภาคบังคับของญี่ปุ่นกำหนดไว้ถึงเพียงแค่ชั้น Grade 9 หรือปีสุดท้ายของชั้นมัธยมต้นเท่านั้น นักเรียนมากกว่า 99% ท่ีจะเข้าเรียนมัธยมปลายหรือวิทยาลัยอาชีวศึกษาต่อ จะต้องผ่านการสอบเอ็นทรานซ์เพื่อเข้า โรงเรียนมัธยมปลายของรัฐในญี่ปุ่น ไม่ต่างอะไรจากการสอบเอ็นทรานซ์เข้ามหาวิทยาลัยเลย ซึ่งนักเรียนต่างชาติที่มีความสามารถด้านภาษาญี่ปุ่นจำกัด จะต้องเผชิญแรงกดดันในการแข่งขันกับนักเรียนญี่ปุ่น
ดังนั้นจึงมีนักเรียนต่างชาติอยู่ราว 10% ที่ตัดสินใจไม่เรียนต่อมัธยมปลาย ซึ่งมากกว่านักเรียนที่จบมัธยมต้นถึง 10 เท่า
การดำเนินการดูเหมือนจะมีข้อจำกัด เนื่องจากนักเรียนที่มาญี่ปุ่นภายใต้โครงการมืออาชีพที่มีทักษะสูง จะต้องมีใบประกาศนียบัตรมัธยมปลาย และสถาบันการศึกษาในญี่ปุ่นยังไม่ขานรับนโยบายรับนักเรียนต่างชาติด้วยการกำหนดโควต้าพิเศษ และลดจำนวนวิชาที่ใช้สอบเข้าลง ด้วยเหตุผลว่าไม่เห็นความจำเป็นและมีความกังวลกับการสอนนักเรียนต่างชาติ
นับจากเมษายนนี้ วิชาภาษาญี่ปุ่นที่เป็นภาษาที่สองในหลักสูตรมัธยมปลายจะต้องมีการนับหน่วยกิต และจะต้องมีการปรับปรุงหลักสูตรมัธยมปลายสำหรับนักเรียนต่างชาติ ก้าวแรกของการเปลี่ยนแปลงนี้จะเป็นความท้าทายอย่างมากสำหรับสถาบันการศึกษา
เมื่อกลางเดือนพฤศจิกายนที่ผ่านมา มีนักเรียนต่างชาติ 8 คนเข้าเรียนวิชาภาษาญี่ปุ่นเป็นคลาสพิเศษ ที่โรงเรียนมัธยมปลายฮิงาชิโยโดกาวาในโอซาก้า ซึ่งเป็นหนึ่งในโรงเรียนมัธยมปลายของรัฐ 8 แห่งในโอซาก้า ที่นักเรียนต่างชาติต้องผ่านกระบวนการสอบเอ็นทรานซ์แบบพิเศษ มีนักเรียน 90 คนหรือราว 80% ของศักยภาพของโครงการเอ็นทรานซ์พิเศษ สามารถเข้าเรียนในโรงเรียนดังกล่าว
“หนูคิดว่าตัวเองคงไม่สามารถสอบเอ็นทรานซ์ธรรมดา เข้าโรงเรียนมัธยมปลายได้แน่ เพราะหนูไม่ค่อยรู้จักตัวอักษรคันจิมากเท่าไร หนูก็เลยเลือกโรงเรียนนี้” นักเรียนชาวฟิลิปปินส์วัย 18 ปี พูดถึงตัวอักษรคันจิที่เป็นตัวอักษรจีนที่ญี่ปุ่นใช้เป็นภาษาเขียน
ขณะนี้มีรายงานว่า 27 จังหวัดในจำนวน 47 จังหวัดทั่วทั้งญี่ปุ่น มีระบบการรับนักเรียนต่างชาติเข้าเรียน อาทิเช่น กระบวนการเอ็นทรานซ์พิเศษ หรือไม่ก็มีโควต้า
โรงเรียนมัธยมปลายของรัฐทุกแห่งในอิบารากิ ซึ่งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของโตเกียว มีเฟรมเวิร์คพิเศษ แต่สำหรับเกาะฮอกไกโดที่เป็นเกาะหลักทางเหนือสุด มีเพียงโรงเรียนมัธยมปลายแห่งเดียวในซัปโปโรเท่านั้นที่มีระบบการรับนักเรียนต่างชาติ และมีการประมาณคร่าวๆ ว่ามีโรงเรียนมัธยมปลาย 920 แห่งทั่วญี่ปุ่นที่มีระบบเดียวกันนี้ หากเปรียบคร่าวๆ ก็คือมีโรงเรียนมัธยมปลายเพียง 27% ในจำนวน 3,400 แห่งทั่วญี่ปุ่น
ระบบดังกล่าวกำหนดคุณสมบัติของนักเรียนต่างชาติที่มาญี่ปุ่นก่อนมัธยมต้น จะไม่สามารถเข้าเรียนโรงเรียนมัธยมปลายด้วยมาตรการพิเศษนี้
ว่ากันว่าต้องใช้เวลาถึง 5 ปีกว่าจะเชี่ยวชาญภาษาอื่น “นักเรียนต่างชาติที่อยู่ญี่ปุ่นนาน 3 ปีจะยังไม่เข้าใจภาษาญี่ปุ่น และมีปัญหากับการสอบเอ็นทรานซ์ธรรมดา” เซจยู ทาคาฮาชิ ผู้อำนวยการเครือข่ายการศึกษาพหุวัฒนธรรมคานากาวา ซึ่งเป็นองค์กรไม่แสวงผลกำไรที่อยู่ในโยโกฮามากล่าว
นอกจากนี้เมื่อเข้าเรียนแล้ว นักเรียนต่างชาติก็ยังต้องเผชิญกับความยุ่งยากที่ตามมาอีก จำนวนนักเรียนที่หยุดเรียนกลางครันมีมากถึง 5.5% ซึ่งมากกว่าจำนวนทั้งหมดถึง 1%
ประกาศนียบัตรมัธยมปลายของญี่ปุ่น มีผลกระทบต่ออนาคตของเด็กมากมาย คู่สามีภรรยาหรือลูกของแรงงานต่างชาติในญี่ปุ่น จะได้รับอนุญาตให้ทำงานเพียงสัปดาห์ละ 28 ชั่วโมง แต่ถ้าเป็นนักเรียนที่จบจากโรงเรียนมัธยมปลายของญี่ปุ่น จะสามารถเปลี่ยนสถานะวีซ่าได้ และไม่ต้องถูกจำกัดเวลาทำงาน
ขณะที่การเรียนชั้นมัธยมปลายในอเมริกาเป็นการศึกษาภาคบังคับ และการสมัครเรียนไม่ต้องใช้ความสามารถทางภาษาอังกฤษ ในหลายประเทศอย่างแคนาดา และออสเตรเลีย ใช้การคัดเลือกนักเรียนจากใบประกาศนียบัตรชั้นมัธยมต้น และแม้ว่าจะมีความสามารถทางภาษาอังกฤษจำกัดก็ยังสามารถเข้าเรียนโรงเรียนมัธยมปลายของรัฐได้
“การศึกษาภาษาญี่ปุ่นของชั้นประถมและมัธยมต้นมีความแตกต่างกันอย่างมาก ขึ้นอยู่กับเทศบาลและข้อสอบเอ็นทรานซ์ชั้นมัธยมปลาย ซึ่งต้องการการปรับเปลี่ยนเพื่อเป็นการวัดความสามารถในการคิดวิเคราะห์มากกว่า เพื่อความเป็นธรรมสำหรับเด็กทุกคน” ผู้ช่วยศาสตราจารย์โยชิมิ โคจิมะ แห่งศูนย์ศึกษาภาษาและสังคมโลก University of Foreign Studies กล่าว เขายังบอกอีกว่า
“เด็กที่มีศักยภาพซ่อนอยู่ที่จะเติบโตขึ้นเป็นทรัพยากรบุคคลของโลก ทว่ากลับไม่ผ่านการคัดกรองของระบบการศึกษามัธยมปลาย ถือเป็นความสูญเสียอันยิ่งใหญ่ของสังคมญี่ปุ่น”